Educated door Tara Westover
Uitgegeven door HarperCollins Publishers op/in 20 February 2018
Genres: Mens & Maatschappij, Non-fictie
Pagina's: 400
Taal: Engels
Kopen op Bol.com
Goodreads

Tara Westover was seventeen when she first set foot in a classroom. Instead of traditional lessons, she grew up learning how to stew herbs into medicine, scavenging in the family scrap yard and helping her family prepare for the apocalypse. She had no birth certificate and no medical records and had never been enrolled in school.
Westover’s mother proved a marvel at concocting folk remedies for many ailments. As Tara developed her own coping mechanisms, little by little, she started to realize that what her family was offering didn’t have to be her only education. Her first day of university was her first day in school—ever—and she would eventually win an esteemed fellowship from Cambridge and graduate with a PhD in intellectual history and political thought.

Educated, geschreven door Tara Westover, zou hét boek van het jaar zijn. In haar jeugd ging ze niet naar school, maar jaren later haalt ze haar PhD op Harvard. Van Bill Gates tot aan Barack Obama, iedereen sprak er vol lof over. Zonder zo’n achtergrond is een PhD al een prestatie, laat staan mét zo’n jeugd. Leek me echt heerlijk om te lezen, zo’n lekker zoetsappig inspirerend Amerikaans verhaal. Je voelt hem door deze alinea wel al aankomen: ik vond er inderdaad niet zo heel erg veel aan. Het verhaal inspireerde me weinig, het zette me vooral aan tot kritisch nadenken. Wat is nou écht waar?

Tara’s jeugd

Tara groeit op als jongste van zeven kinderen in een Mormoons gezin in een klein dorp in Idaho. Haar vader wil niks met de overheid te maken hebben, en hij stuurt daarom zijn (jongste) kinderen niet naar school. Moeder doet in eerste instantie nog pogingen qua thuisonderwijs, maar dat geeft ze op een gegeven moment op. Van haar oudere broers leert ze lezen. Dat ze niet naar school ging wil niet zeggen dat ze helemaal geen kennis op deed. Je leert wel degelijk iets als je je moeder, die kraamvrouw is, helpt en haar ondersteunt in het maken van essential oils. Dat laatste levert de familie geen windeieren op, arm kun je de familie niet noemen.

Wat opvalt is dat het gezin waarin Tara opgroeit geen armzalig soepzootje is, iets dat wel geclaimd wordt. Zo heeft ze een eigen slaapkamer. De meeste moderne technologie is in huis te vinden (telefoon, televisie, computer met internet). Daarnaast heeft haar vader aardig wat investeringen gedaan in zijn bedrijf qua dure apparaten. Er staat altijd een auto voor de deur waarmee ze regelmatig naar andere staten reizen. Later in Educated blijkt dat ziekenhuiszorg niet 100% vermeden wordt, dat zijn vaak ook flinke rekeningen in de VS. Waar worden deze rekeningen van betaald?

In Educated wordt gedaan alsof ze compleet geïsoleerd opgroeit. Dat valt mee: ze groeit op in een klein dorpje met een supermarkt en bioscoop. Verder krijgt ze dans-, zang- en acteerlessen, waarbij ze ook andere kinderen leert kennen. Niet dat ze veel met die andere kinderen omgaat, maar het contact heeft ze wel. Ze gaat regelmatig naar haar grandparents-down-the-hill en haar grandparents-over-in-town. Het komt hierdoor niet bepaald over alsof ze zo geïsoleerd is als ze zelf zegt.

Educated: naar de uni

Inmiddels is Tara toegelaten op de universiteit, nadat ze een vrij degelijke score haalde op haar ACT’s. Ze heeft moeite met bijbenen: ze mist veel algemene kennis en sociale vaardigheden. Het samenwonen met twee andere meiden gaat niet zonder slag of stoot, maar ze laat daar vrijwel niks over los. De universiteit is ook de plek waar ze voor het eerst hoort over de Holocaust. Verder moet een klasgenoot haar opeens vertellen dat je bij leeswerk niet alleen de plaatjes moet bekijken maar ook daadwerkelijk de tekst er om heen moet lezen. Ehm, vriendin, je hebt hard gestudeerd voor je ACT’s en nu weet je opeens niet meer hoe een studieboek werkt?

Vanaf hier begint de geloofwaardigheid echt te kruimelen. Met het eerste deel had ik nog wel vrede, het geeft context aan haar thuissituatie. Nu het tweede deel is begonnen hoopte ik daadwerkelijk te lezen waar Educated over gaat. Hoe houdt ze zich staande in zo’n nieuwe omgeving? Dat krijg je nooit te weten in het boek. Als lezer krijg je vrijwel niks mee over hoe ze zich socialiseert en hoe ze zich academisch ontwikkelt. Soms geeft ze toe dat ze moeite heeft met bepaalde vakken, maar een alinea later haalt ze opeens de mooiste cijfers voor die vakken. Niemand gelooft een verhaal van opééns een A halen op wiskunde terwijl je bij je midterm nog een dikke onvoldoende stond. Ik geloof 100% dat ze hard gewerkt heeft voor die cijfers, ik had echter graag gelezen op welke mániér ze hard gewerkt heeft.

Familieleven

Het is lastig om een mening te geven over memoires omdat je ook niet af wil doen aan de ervaringen van de hoofdpersoon. Alleen: hoe meer je leest, hoe ongeloofwaardiger de verhalen worden. In het begin schoof ik dat af als kinderherinneringen, maar sommige herinneringen zijn van een tijd waarin ze allang volwassen is.

Zo krijgt het gezin twee keer een auto-ongeluk. Als je de omschrijvingen van deze (én andere ongelukken) mag geloven is het een wonder dat het gezin deze als geheel overleefd heeft. Bij het laatste ongeluk reed de auto onverzekerd en had vader de autostoelen er uit gehaald en er een matras voor in de plaats gedaan. Is er geen enkele politie-agent die hier zijn vraagtekens bij zet en zich afvraagt of deze kinderen überhaupt wel veilig opgroeien? Tijdens het lezen komen er meer van dit soort vragen in mij op. Is het nooit een ziel opgevallen dat die kinderen verwaarloosd en psychisch mishandeld worden? Deze familie waren kerkgangers, zijn er geen buurtbewoners bij de kerk geweest die hier over praten? Niemand die het vreemd vindt dat Tara als 12-jarige opeens fulltime gaat oppassen? Hoe kijkt ze vandaag de dag tegen het/haar geloof aan?

Het wordt steeds duidelijker dat dit Educated helemaal niet gaat over Tara’s academische ontwikkelingen, maar over haar thuissituatie. Dat is niet per se iets slechts, want het mentaal instabiele gedrag dat de rest van de familie vertoont wordt behoorlijk raak opgeschreven. En schrijven kan Tara zeker wel. Als je hierin geïnteresseerd bent zou ik het boek zeker niet overslaan. Tara meent dat haar vader een bipolaire stoornis heeft, haar moeder praat het, grensoverschrijdende, gedrag van anderen steeds goed. Zelf blijft Tara, ondanks alles, keer op keer loyaal aan haar ouders en ook zíj heeft duidelijk bepaald gedrag meegekregen.

Wraakactie

In de laatste hoofdstukken blijkt dat Tara helemaal nog niet klaar is met het verwerken van haar jeugd. Ik zou ook verbaasd zijn als ze dat wel was eerlijk gezegd, maar goed. Het probleem is hier echter door dat dit boek meer voelt als een therapie-opdracht dan als heldenverhaal. Tara is niet eens de held in dit verhaal, dat zijn enkele docenten en haar bischop. Docenten die nergens in het boek iets van waardering van haar krijgen, voor haar zijn die docenten een soort matter-of-fact. Ik denk dat het verhaal er goed aan gedaan had als Tara twintig jaar gewacht had met dit verhaal. Dan had Tara boven dit alles kunnen staan en dit haar een stuk neutraler kunnen schrijven. Nu komt het meer over als een wraakactie.

Ik denk dat ik twee problemen heb met dit boek. Ten eerste wordt dit verhaal verkocht alsof het gaat over een wonderkind met wonderlijke academische prestaties. Daar gaat het verhaal niet over, het verhaal gaat over het disfunctionele gezin van dat wonderkind. Dat is óók een prima perspectief, maar vermarketeer het dan ook als zodanig. Het tweede probleem is dat Tara niet overkomt als een betrouwbare verteller. Tara Westover vertelt in dit boek haar verhaal, maar niet haar héle verhaal heb ik het idee. Als dit Educated fictie was, dan had de eindredactie er vermoedelijk/hopelijk meer kritiek gehad op alle gaten in het verhaal.

Al met al geef ik het boek twee sterren: omdat het al met al wél een interessante kijk geeft op het opgroeien in een disfunctioneel gezin.