Rusland Archieven

Ik las Het einde van de rode mens van Svetlana Alexijevitsj

Het einde van de rode mens door Svetlana Alexijevitsj
UItgegeven door De Bezige Bij op/in 2013
Genres: Geschiedenis, Journalistiek, non-fictie, Oorlog, Rusland
Pagina's: 478
Taal: Nederlands
Kopen op Bol.com
Goodreads

Meer dan twintig jaar geleden viel de Sovjet-Unie uit elkaar, ontdekten de Russen de wereld, en ontdekte de wereld de Russen. Even leek een romance in de maak, maar de liefde was snel voorbij. Terwijl men in het Westen nog steeds Gorbatsjov idealiseert en in het Oosten Poetin het begrip ‘democratie’ wel erg ruim interpreteert, grijpen vele voormalige Sovjetburgers – ook jongeren – vol nostalgie terug naar de socialistische staatsmannen van weleer. Onderzoeksjournaliste Svetlana Alexijevitsj laat honderden getuigen aan het woord over hun leven tijdens en na de Sovjet-Unie: goede mensen en minder goede mensen; schuldigen en slachtoff ers; aanhangers van de perestrojka en hardleerse stalinisten. Met een opmerkelijke openheid vertellen zij hoe de omwenteling van 1991 hun levensloop beïnvloedde, hoe hun wereldbeeld veranderde, hoe ze op zoek moesten naar een nieuwe identiteit. Het einde van de Rode mens ontbloot de ziel van een getraumatiseerd, verdeeld volk. Ook zij zijn Europa.

‘Ik vind het een aardig boek, maar ik snap niet dat ze hier de nobelprijs voor heeft gewonnen’ zei een vriend die het boek al eerder had gelezen. In het kader ‘eens moet de eerste keer zijn’ ben ik een boek van een nobelprijswinnaar gaan lezen. Iemand moet het doen, nietwaar?

Dat dit boek populair was bleek maar weer toen ik het wilde reserveren in de bieb begin dit jaar. Er waren een paar wachtenden voor me, maar het gebeurde wel vaker dat ik een week later het boek al op kon halen. Dit keer niet, dus in de zomer heb ik het boek zelf maar gekocht bij de plaatselijke boekhandel.

Bij het lezen van de achterflap had ik het idee dat dit boek vooral zou gaan over de laatste 25 jaar, na de val van de Sovjet-Unie. Iets dat ik wel prettig vond, gezien bijna ieder boek dat ik over Rusland gelezen heb over de communistische tijd ging. Dat viel ietwat tegen, want het eerste deel van het boek ging voornamelijk over de periode van voor de val. Het tweede deel ging wel meer over de tijd van na de val van de Sovjet-Unie, maar viel daarna ook weer snel terug op het oude onderwerp.

Ik heb drie kranten gekocht, elk met een eigen waarheid. Waar is de echte? Vroeger las je ’s ochtends de Pravda en wist je alles.

Op iedere pagina staat wel een citaat dat ik hier in dit artikel zou willen citeren, maar deze past mijns inziens het beste bij dit boek. Alles wat in de pravda staat was namelijk geen pravda.¹ De manier waarop Svetlana Alexijevitsj de boel omschrijft is tragisch, melancholisch en weemoedig. Velen die geïnterviewd zijn willen weer terug naar die goede oude tijd. De verhalen die opgeschreven zijn, zijn prachtig, maar het is een format waar je van moet houden. Regelmatig was ik door de war omdat ik niet wist of de persoon waar het over ging nou dezelfde was als de persoon uit de alinea er voor. Een enkele keer stelt ze de geïnterviewden voor, maar meestal moet je maar uit het verhaal halen wat voor persoon het was. Je moet er van houden. Dat gezegd hebbende, het is sowieso geen boek waar je in een middag doorheen komt, want daar is de materie veel te zwaar voor. Zelf heb ik er ook heel lang over gedaan, enkele maanden zelfs.

Uiteindelijk wil ik dit boek vier uit vijf sterren geven. Qua schrijven zou ik dit boek zo vijf sterren kunnen en willen geven, omdat het precies de manier van schrijven is waar ik van houd, dat tragische. Echter vond ik de opbouw van het boek wat minder, waardoor ik het toch niet de volle vijf sterren zou willen geven. Soms werd het ook wat repetitief. Een ding torent wel ver boven het hele boek uit en dat is de toewijding die Svetlana Alexijevitsj heeft gehad bij het schrijven van Het Einde van de Rode Mens. Deze verhalen zijn over meerdere decennia verzameld, waar ze een prachtig geschreven boekwerk van heeft weten te maken.

Voor wie is dit boek geschikt? Dit boek is vooral geschikt voor mensen die meer weten over de Russische geschiedenis en eens de verhalen achter de feiten willen lezen. Mensen die wat meer kleur aan de droge feiten willen geven. Het is geen boekje voor op het strand, maar nu de winter er weer aan komt, is het zeker geen verkeerd plan om op een donkere dag onder een dekentje dit boek open te slaan.

De Pravda was zowel een door de staat uitgegeven krant, als het Russische woord voor waarheid ↩

Oekraïne

Wie denkt dat het verhaal louter en alleen over Rusland gaat komt bedrogen uit. Het eerste gedeelte, en geen klein gedeelte ook, gaat over Oekraïne en de gebeurtenissen aldaar. Mannen die het leger in gaan en strijden voor het hogere doel, Oekraïne of Rusland. Vrouwen die ziel en zaligheid kwijt zijn geraakt en toch maar het beste er van maken. Kinderen die niet meer naar school kunnen omdat het platgebombardeerd is. Enfin, Oekraïne is geen Rusland en dat merkte ik ook aan mijn aandachtsspanne. Op een gegeven moment was ik wel een beetje klaar met Oekraïne, ik had dit boek nota bene uit de bieb geleend om over Rusland te lezen.

Ècht Rusland

Toch wordt dit later in het boek meer dan goed gemaakt. Dan gaat het ècht weer over Rusland! Zo las ik in een andere review dat het boek weg leest als een jongensboek. Het tragische stadje waar iedereen in de fabriek komt te werken of waar mannen proberen het leger in te gaan, tegen beter weten in. Of de vrouw die alsmaar geïnterviewd werd door allerlei journalisten en dat ze er gek van werd. De eerste en laatste keer was zeven jaar geleden, door een Fransoos. Een van de meest sterke stukken in het boek vond ik het opgetekende verhaal Rzjevskaya, de vrouw dit Hitler en Eva heeft gevonden na de zelfmoord.

#OITNB

Twee zaken waarvan ik ~~bijna~~ helemaal vergeten was dat het überhaupt ook al weer gebeurd was, waren de zaak Pussy Riot en het hele gebeuren rondom de Greenpeace-boot Arctic Sunrise. Bij deze twee verhalen ook een heftig inkijkje in het gevangenisleven in Rusland. Spoiler: dat is zeker niet zo rooskleurig als in Orange is the New Black. Koens tekent hierbij niet alleen de verhalen op van de mensen die hij interviewt, hij vertelt ook hoe hij het zelf ervaart. Wat ik persoonlijk erg grappig vond was dat ik bepaalde stukjes tekst gewoon nog als tweets kon herinneren (don’t. ask. why). Zijn bekendste tweets zijn natuurlijk de tweets waarin hij de spullen opsomt die hij vindt bij de gecrashte MH17. Een andere die ik mij nog goed kan herinneren, omdat deze me zo aan het lachen maakte toentertijd, was de klaagzang van een vrouw over haar echtgenoot^bron

‘Mijn man heeft een half jaar nodig een kast te repareren, maar hij bouwt in twee uur een barricade!’

Eindoordeel over Oorlog en Kermis

Dit boek heeft een bindend leesadvies. Het boek leest heerlijk vlot door, maar die vlotheid zorgt niet voor oppervlakkigheid. Integendeel zelfs, het versterkt elkaar. Lichtelijk tragisch, maar ondertussen ook heel optimistisch. Wel even door de eerste paar bladzijden over Oekraïne heen ploegen.

4,5/5